GACS verplicht vanaf 2026 en 2030: complete gids

Vanaf 2026 moeten kantoorgebouwen met een verwarmings- of koelingsinstallatie van 290 kW of meer beschikken over een Gebouwautomatisering- en Controlesysteem (GACS). Vanaf 2030 geldt deze verplichting ook voor gebouwen met installaties vanaf 70 kW. Daarmee vallen zowel grote als middelgrote gebouwen onder deze regelgeving.

Wat is een GACS?

Een GACS is een systeem dat installaties zoals verwarming, koeling, ventilatie en verlichting monitort en optimaliseert. Het verzamelt continu gegevens en stuurt installaties aan om onnodig energieverbruik te voorkomen. Dit resulteert in lagere energiekosten, een beter binnenklimaat en efficiënter onderhoud.

Waarom verplicht?

De Europese Energy Performance of Buildings Directive (EPBD) verplicht lidstaten om gebouwen energiezuiniger te maken. GACS speelt hierin een centrale rol omdat het:

- Het energieverbruik permanent monitort en analyseert
- Rendementsverliezen signaleert en verbeteropties doorgeeft
- Kan communiceren met verschillende systemen en fabrikanten

Een aanvullend voordeel is dat gebouwen met een GACS geen aparte installatiekeuring hoeven uit te voeren.

Uitbreiding in 2030 naar 70 kW

Vanaf 2030 geldt de verplichting ook voor kleinere gebouwen, zoals scholen, zorginstellingen, middelgrote kantoren en sportcomplexen. Voor deze organisaties betekent dit dat verduurzaming structureel onderdeel wordt van hun bedrijfsvoering. Het is verstandig om tijdig te onderzoeken welke systemen toekomstbestendig zijn.

Technische eisen aan GACS

Volgens het Bouwbesluit moet een GACS onder andere:

- Het energieverbruik monitoren en rapporteren
- De energie-efficiëntie meten en verbeteringen signaleren
- Interoperabel zijn met systemen van verschillende leveranciers

De norm NEN-EN-ISO 52120 bepaalt dat systemen die minimaal klasse C halen, en waarvan de energiemanagementcomponent minimaal klasse B haalt, voldoen aan de eisen.

Kosten en terugverdientijd

De kosten voor een GACS variëren per type gebouw en de omvang van de installatie. Factoren zijn onder meer het aantal gekoppelde systemen en de mate van automatisering. De investering wordt doorgaans terugverdiend door:

- Lagere energierekeningen
- Minder onverwachte onderhoudskosten
- Een langere levensduur van installaties

Een praktijkvoorbeeld: een kantoorpand van 5000 m² kan door optimalisatie van verwarming en koeling tot 25% energie besparen. Bij stijgende energiekosten kan de terugverdientijd hierdoor onder de vijf jaar uitkomen.

Praktijkvoorbeelden

In een groot kantoorgebouw wordt de ventilatie automatisch teruggeschakeld buiten werktijd dankzij aanwezigheidssensoren. Dit levert jaarlijks aanzienlijke besparingen op.

Een onderwijsinstelling koppelde verlichting en zonwering aan het GACS, met lagere energiekosten en een verbeterd leercomfort als resultaat.

Checklist: stappen naar een GACS

1. Maak een nulmeting van de huidige installaties
2. Bepaal of uw gebouw boven de grens van 290 kW (2026) of 70 kW (2030) valt
3. Raadpleeg een gecertificeerd adviseur of installateur
4. Kies een systeem dat voldoet aan ISO 52120
5. Implementeer, test en optimaliseer

Veelgestelde vragen

Wat als mijn gebouw net onder de grens zit?
Dan geldt de verplichting niet, maar een GACS kan alsnog aantrekkelijk zijn door de energiebesparingen en het hogere comfort.

Kan een bestaand gebouwbeheersysteem worden opgewaardeerd naar GACS?
In veel gevallen wel. Leveranciers bieden uitbreidingen waarmee bestaande systemen aan de GACS-eisen voldoen.

Hoe kan worden aangetoond dat een GACS voldoet aan de norm?
Met de officiële checklist of een verklaring van de leverancier/installateur.

Conclusie

Met de invoering van de verplichte GACS in 2026 en 2030 wordt energiebesparing structureel onderdeel van gebouwbeheer. Een GACS is niet alleen een wettelijke verplichting, maar ook een kans om kosten te verlagen en duurzaamheid te versterken.

Doe de GACS test

---

Bronnen:
- Ondernemersplein – GACS verplicht voor kantoorgebouwen
- Kuijpers – GACS oplossingen
- Technische Unie – GACS en duurzaamheid
- [Checklist technische eisen GACS (pdf)](checklist-technische-eisen-gacs-v3-2.pdf)
- [Interpretatiedocument NEN-EN-ISO 52120-1 (pdf)](gacs-en-iso-52120-1-interpretatie-document-nl-2.pdf)